Wat doet de consumptie van brood, tarwe en gluten met de gezondheid van de mens? Zijn (buik)klachten die consumenten zeggen te ervaren, zeker wanneer berichten over vermeende ‘gevaren van brood’ weer oplaaien, gestoeld op waarheid? Wetenschappers Fred Brouns en Daisy Jonkers gaan hier in een reeks artikelen op in.
Dat er het afgelopen decennium veel media-aandacht is geweest over de mogelijke negatieve effecten van brood en gluten is voor iedereen wel bekend. Koolhydraten werden als boosdoener gezien en brood werd daarbij verbannen in veel diëten.
De consumptie ervan werd in verband gebracht met maagdarmklachten, overgewicht, diabetes, hart-, vaat- en immuunziekten. Als gevolg nam in relatief korte tijd het aantal personen dat gezondheidsklachten rapporteerde sterk toe. Aannemelijke verklaringen (en mechanismen) ontbraken echter.
Well on Wheat
Om te onderzoeken waardoor men gezondheidsproblemen ervaart is het internationale onderzoekconsortium ”Well on Wheat?” opgericht. Het doel was om een antwoord te kunnen geven op de vele vragen over hoe tarwesoorten, de manier van bewerking en brood maken, en de inhoudsstoffen een rol zouden kunnen spelen bij de ondervonden maagdarmklachten.
Wat is gluten?
Gluten is een eiwit dat in alle tarwesoorten aanwezig is: broodtarwe, spelt, emmer, durum, eenkoren, triticale (kruising van tarwe en rogge) en tritordeum (kruising van durum en wilde gerst). Sommige tarwesoorten zijn vooral bekend onder hun handelsnaam, zoals kamut en khorasan tarwe.
Gluten is een (stapelings-)eiwit dat in tarwe 70-75% van het totale eiwit uitmaakt en bestaat uit twee subfracties, het gliadine en glutenine. Het gehalte aan glutenine is een belangrijke factor voor deeg en broodkwaliteit.
Naast gluten bevat tarwe ook andere componenten die bij sommige personen tot darmklachten kunnen leiden, waaronder amylase-trypsine remmers (ATIs) en FODMAP (snel Fermenteerbare Oligosacchariden, Disacchariden, Monosacchariden and Polyolen) die in de dikke darm mogelijk tot een opgeblazen gevoel en aandrang tot ontlasting kunnen leiden.
Gluten en Coeliakie
Coeliakie-aandoening is een auto-immuunziekte die wordt veroorzaakt door de consumptie van gluten: gluten is net als andere planteneiwitten goed verteerbaar (>94%). Uit de vertering van gliadine, een subfractie van gluten, ontstaan sommige eiwitfragmenten die niet verder door onze verteringsenzymen tot afzonderlijke aminozuren kunnen worden afgebroken.
Deze onverteerde aminozuurketens kunnen in bepaalde omstandigheden de darmwand passeren, waarna deze als vreemd, ongewenst eiwit door ons immuunsysteem worden opgemerkt. Dit kan vervolgens tot ontstekingsreacties en verandering/afbraak van de darmvlokken leiden.
Onderzoek heeft aangetoond dat Coeliakie zich alleen kan ontwikkelen als iemand daarvoor een specifieke erfelijke aanleg heeft. Landafhankelijk komt dit voor bij circa 25-40% van de bevolking. Echter, slechts circa 4% van deze personen ontwikkeld daadwerkelijk Coeliakie.
Complexiteit van het klachtenpatroon
De gemelde buik- en gezondheidsklachten overlappen vaak met klachten van andere ziektebeelden, zoals onder andere darmziekten met ontsteking en het prikkelbaar darmsyndroom (PDS).
Hierdoor wordt de diagnose waaraan een patiënt daadwerkelijk lijdt aanvankelijk vaak gemist. Het werkelijke getal van Coeliakie-voorkomen zal dus hoger zijn dan de algemeen geciteerde 1%. Coeliakie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen (verhouding 60-40%) de reden daarvan is onduidelijk.
Coeliakie gerelateerde darmschade en klachten verminderen sterk of verdwijnen vrijwel geheel na het volgen van een strikt (levenslang) glutenvrij dieet.
Auteurs: Fred Brouns, Daisy Jonkers
Publicatiedatum: 11 maart 2024
Lees het gehele artikel hier: