Waarom handarbeiders ertoe doen

Goodhart heeft een nieuw boek uitgebracht over dit onderwerp: Head, Hand, Heart – met als ondertitel: ‘Waarom intelligentie wordt overgewaardeerd, handarbeiders ertoe doen en de zorg meer respect verdient’. Het is een uitwerking van zijn kritiek op een samenleving waarin een diploma de toets is voor succes of mislukken.

Het refrein in zijn werk, zoals de Volkskrant het zo mooi omschrijft, is: ‘De sympathie voor de kleine man, die met zijn opvattingen en waarden in de verdrukking raakt ten opzichte van de hoogopgeleide elite. Die laatste domineert de economie, de politiek en de instellingen, en vindt dat iedereen moet zijn zoals zij.’

Warme bakker of bierbrouwer

Goodhart: ‘We hebben nu wat ik peak head noem bereikt; het blijkt dat de economie helemaal niet zo veel kenniswerkers nodig heeft. De mensen die nu advocaat of accountant zijn, zullen dementieverplegers worden, of buschauffeur, of ze gaan een ambacht uitoefenen: ze worden warme bakker, of gaan bier brouwen.’

De auteur haalt een voorbeeld aan van een beroemd advocatenkantoor uit Londen en New York, met salarissen voor beginnende advocaten van een ton. Het kantoor verhuisde naar de Filipijnen waar hetzelfde werk wordt gedaan voor $15 duizend. ‘En dat is nog voordat kunstmatige intelligentie daar de bezem door zal halen. Voor kenniswerkers gaat kunstmatige intelligentie betekenen wat de automatisering heeft gedaan met de fabrieksarbeiders.’

Goodhart verwacht dat de nivellering op dit punt voor een deel vanzelf zal gaan en er een beter evenwicht onstaat tussen hersenwerkers en handwerkers. Daarnaast heeft de politiek een rol: ‘Politici delen geen status uit, maar ze kunnen wel inkomen herverdelen, status en inkomen hangen samen.’

‘Scholing zegt niets over intelligentie’

De vorm van scholing heeft volgens de journalist niets te maken met de mate van intelligentie. ‘Vaak is het idee dat hogeropgeleiden slimmer zijn dan lageropgeleiden. Dat is misschien helemaal aan de top van de intellectuele piramide zo, maar veel mensen die naar de universiteit gaan zijn heus niet slimmer, competenter, verstandiger dan de rest. 15 procent aan de top is zeer getalenteerd, 15 procent onderaan heeft een laag IQ. De rest zit daar zo’n beetje tussenin. Die zeer getalenteerden zijn bovendien vaak beperkt, ondanks hun goede geheugen en snelle begrip. Je hebt ook andere dingen nodig die niet onder IQ vallen; je hebt voorstellingsvermogen nodig, empathie, en als leider moet je beschikken over een breed gedragsrepertoire dat heel slimme mensen vaak juist niet hebben, die zijn dikwijls nogal autistisch.’

‘Onzichtbaren worden zichtbaar door pandemie

De schrijver is politiek geëngageerd. Zijn voorstellen zijn sociaaldemocratisch. ‘Ik ben voor een hoog minimumloon. Een van de goede dingen aan deze pandemie is dat mensen die voorheen onzichtbaar waren, ineens zichtbaar zijn geworden. De vakkenvullers in de supermarkt zullen nooit zo goed betaald worden als een architect, en dat moet ook niet. Maar ze moeten wel het idee hebben dat het belang van hun baan wordt erkend, en dat is nu het geval. We realiseren ons ineens dat supermarkten ontzettend belangrijk zijn, en dat ze grote werkgevers zijn bovendien. Je ziet al een evenwichtiger spreiding van status ontstaan.’

In  Nederland heeft de (her)waardering van de vorm van scholing in 2018 geleid tot een herformulering van praktisch en theoretisch geschoolden, in plaats van hoger en lager opgeleid. Hierdoor wordt gepoogd het verschil in status weg te nemen, waarbij tegelijkertijd is opgemerkt dat het vreemd is te denken dat voor praktisch werk geen hersenwerk nodig zou zijn.